Η κρητική γη δέχθηκε στην αγκαλιά της, μια για πάντα, τον πρώην πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Στην τοποθεσία που ο ίδιος επέλεξε, τον Αργουλιδέ Χανίων, με θέα στα Λευκά Ορη και πλάι στην αγαπημένη του Μαρίκα κείτεται πλέον ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.
Στις τέσσερις ημέρες από το θάνατό του μέχρι την ταφή του, ο πόνος των δικών του ανθρώπων, των παιδιών του, των εγγονιών του, των φίλων του και των συντοπιτών του εκφράστηκε με τρόπους ιδιαίτερους, βουβά τις περισσότερες φορές, άλλες με δάκρυρα στα μάτια, με γράμματα, αλλά και με ριζίτικα τραγούδια, μαντινάδες. Μαυροφορεμένους νέους και νέες Κρητικούς, που τον συνόδεψαν στην τελευταία του κατοικία, τα εγγόνια του που κουβάλησαν το φέρετρο στους ώμους τους.
- Οταν ο Γλέζος χτύπησε το κουδούνι του σπιτιού των Μητσοτάκηδων
Μια απρόσμενη επίσκεψη δέχθηκε η οικογένεια Μητσοτάκη στο σπίτι της στον Λυκαβηττό, το βράδυ της Τρίτης.
Είχαν περάσει σχεδόν 24 ώρες από τη στιγμή που ο πατριάρχης της οικογένειας είχε φύγει από τη ζωή, στα 99 του χρόνια, όταν χτύπησε το κουδούνι του σπιτιού της οικογένειας του Κυριάκου Μητσοτάκη στον Λυκαβηττό.
Η οικογένεια, όπως αναφέρει ο «Ελεύθερος Τύπος», κανόνιζε τις τελευταίες λεπτομέρειες για την κηδεία του Κωνστσαντίνου Μητσοτάκη, όταν χτύπησε το κουδούνι.
Στο κατώφλι ήταν ο Μανώλης Γλέζος, ο οποίος κράταγε και ένα κόκκινο γαρίφαλο. Ηθελε να τιμήσει τον μεγάλο του φίλο Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, ανήμερα μάλιστα της επετείου που ο ίδιος μαζί με τον Απόστολο Σάντα είχαν κατεβάσει το 1941 τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης συγκινήθηκε και έσπευσε να συστήσει στη μικρή του κόρη, Δάφνη, τον κ. Γλέζο, λέγοντάς της: «Έχεις απέναντί σου έναν μεγάλο ήρωα, έναν αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης».
Ο Μανώλης Γλέζος είχε και κάτι ακόμα. Παρέδωσε ένα γράμμα στην οικογένεια Μητσοτάκη, το οποίο ξεκινούσε με ένα απόσπασμα από την Ομήρου Ιλιάδα Ι 63-65, όπου έλεγε ότι «Αφρήτωρ, αθέμιστος, ανέστιος έστιν εκείνος, ος πολέμου έραται επιδημίου οκρυόεντος» (ακοινώνητος, άγριος και άπατρις είναι αυτός που τον εμφύλιο πόλεμο αγαπά).
Στο ειλικρινές γράμμα προς την οικογένεια του εκλιπόντος, ο Μανώλης Γλέζος έγραφε: «Πιστός στο αξίωμα αυτό ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης υπήρξεν ο πρωτουργός να αποφευχθεί και να μην υπάρξει εμφύλιος πόλεμος στην Κρήτη, στη διάρκεια της κατοχής. Oποια αντίθεση και αν έχεις μαζί του, οφείλεις να του το αναγνωρίσεις. Γνωρίστηκα μαζί του το 1953 και υπήρξαν διαφορετικές οι απόψεις μας για το πολιτικό γίγνεσθαι. Η διαφορά, όμως, αυτή δεν υπήρξε να γίνουμε οχτροί. Η χούντα στις 21 Απριλίου 1967 μας ξαναντάμωσε στον ίδιο θάλαμο στο Γουδή και μετά στο Πικέρμι. Γνωστή η ιστορία που έχουμε από κοινού δημοσιοποιήσει».
Ο συγκινητικός επικήδειος του Κυριάκου Μητσοτάκη
«Δικαιώθηκες εν ζωή» είπε για τον πατέρα του ο πρόεδρος της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης, στον επικήδειο που εκφώνησε κατά την εξόδιο ακολουθία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στη Μητρόπολη Αθηνών την Τετάρτη.
«Όποιος θέλει να ξέρει αληθινά ποιος ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ας αναλογιστεί τον τόπο που επέλεξε για τη μόνιμη κατοικία του.Ένα μικρό αγροτικό νεκροταφείο στον Αργουλιδέ Χανίων. Πέντε κυπαρίσσια, λίγα λουλούδια κι ένα πέτρινο εκκλησάκι. Ούτε μνήμα μαρμάρινο ούτε, βέβαια, καμία πολυτέλεια.Ένας ανυποψίαστος περαστικός δεν θα φανταζόταν ποτέ ότι ένας σπουδαίος άνδρας κείτεται εκεί.Όμως, αυτό ήθελες. Δεν είχες ανάγκη από κάτι παραπάνω», ξεκίνησε τον επικήδειο.
Συγκινημένος, ο αρχηγός του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης μίλησε για την πολιτική παρακαταθήκη του πρώην πρωθυπουργού και πατέρα του. «Ήσουν πάντα μπροστά από την εποχή σου», είπε χαρακτηριστικά.
«Τώρα περνάει στη δική μας γενιά το χρέος να πολεμήσουμε τον λαϊκισμό και τη μισαλλοδοξία» είπε ο πρόεδρος της ΝΔ. «Χιλιάδες συμπολίτες μας θα χύσουν ένα δάκρυ βουβό» είπε σε άλλο σημείο της ομιλίας του, αναφερόμενος στα συναισθήματα του λαού για τον εκλιπόντα πρώην πρωθυπουργό. Αναφέρθηκε ακόμα στις αναμνήσεις του ως μικρό παιδάκι από τον πατέρα του. «Σου είπα αυτά που ήθελα και με είδες εκεί που ήθελες» είπε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε: «Σε θυμάμαι μικρό παιδάκι, όταν ήμασταν εξόριστοι τα χρόνια της Δικτατορίας, να με πηγαίνεις με το μετρό στο Παρίσι. Καθώς μεγάλωνα, δεν είχες πολύ χρόνο να μου διαθέσεις. Είχες, όμως, τη γενναιότητα να κοντύνεις εσύ, καθώς εγώ ψήλωνα, έτσι ώστε η σκιά σου να μην είναι πολύ βαριά επάνω μου. Και καθώς τα χρόνια πέρασαν, βρήκαμε αυτήν την όμορφη ισορροπία, που μας επέτρεπε να έχουμε το δικό μας ξεχωριστό κώδικα επικοινωνίας. Σου είπα αυτά που ήθελα και με είδες εκεί που ήθελες. Κι αυτό κάπως μαλακώνει τον πόνο».
Αναφερόμενος στην οικογένειά τους ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε: «Αφήνεις πίσω σου το πιο ωραίο και σημαντικό: Μια μεγάλη, μια ενωμένη οικογένεια. Τέσσερα παιδιά, δεκατρία εγγόνια, δεκατρία δισέγγονα και δύο ακόμα που δεν θα προφτάσεις να γνωρίσεις. Για την καθεμία και τον καθένα ξεχωριστά, ήσουν η κολώνα του σπιτιού, ένας βράχος σταθερότητας στον οποίο όλοι βρίσκαμε καταφύγιο, για τις μικρές ή μεγάλες μας ανησυχίες».
Aμέσως μετά τον επικήδειο ο Κυριάκος Μητσοτάκης αγκαλιάστηκε με την σύζυγο του Μαρέβα και την αδερφή του Ντόρα.
- Τα εγγόνια μετέφεραν τη σορό
Μια ακόμη συγκινητική και συμβολική σκηνή εκτυλίχθηκε στην Μητρόπολη Αθηνών, αμέσως μετά την εξόδιο ακολουθία, την Τετάρτη, όταν τα εγγόνια του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη μετέφεραν στους ώμους του το φέρετρο το παππού τους.
Ο Κώστας Μπακογιάννης, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Γρηγόρης Δημητριάδης ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν να μεταφέρουν το φέρετρο του παππού τους.
- Η πίστη και η αφοσίωση σε ένα καρέ
Δύσκολο θα βρει κανείς φωτογραφία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη που να μην είναι στο κάδρο ο Μανούσος Γρυλλάκης, ο άνθρωπος-σκιά του. Ο κ. Μανούσος, όπως οι περισσότεροι τον γνωρίζουν και τον αποκαλούν, ήταν ο υπεύθυνος ασφαλείας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι πως δεν έλειπε ποτέ από το πλάι του προέδρου.
Ετσι και την Τετάρτη. Από το πρωί ο κ. Μανούσος ήταν στην εκκλησία, δεν έφυγε καθόλου και φρόντιζε -όπως πάντα- να προσφέρει τις καλές του υπηρεσίες για τον πρόεδρο. Σαν να ήθελε να κρατήσει φυλακτό για πάντα αυτές τις τελευταίες στιγμές.Μαζί και στο τελευταίο ταξίδι για τη γενέθλια γη μέσα στο C-130, δίπλα στον πρόεδρο, ήταν η θέση που μόνο εκείνος θα μπορούσε να έχει. Φροντίζει να μη μείνει ούτε λεπτό ο πρόεδρος μόνος. Δίπλα του, στο κάθισμα που έχει προσαρμοστεί για την περίσταση με το βλέμμα εκεί που πρέπει να είναι στραμμένο.Φαίνεται πως γνωρίζει πολύ καλά πως ο καλός και πιστός στρατιώτης δεν αφήνει ποτέ μόνο τον αρχηγό του.
- Ντόρα: Ψηλέ, περήφανε πατέρα μου, σήκω πάνω
«Είχαμε συμφωνήσει και η Αλεξάνδρα και η Κατερίνα και ο Κυριάκος και εγώ να έρθουμε του Αγίου Πνεύματος. Eσύ το ήθελες τόσο πολύ. Δεν ξέρω αν βλέπεις, αλλά τα Λευκά Ορη κρατούν ακόμα χιόνι στις κορφές τους. Φέτος είχαμε νερό πολύ. Μην ανησυχείς. Η σοδειά προβλέπεται μεγάλη. Είμαστε όλοι εδώ, όλη η οικογένεια, μα πάνω απ’ όλα οι φίλοι σου», είπε αρχικά η κυρία Μπακογιάννη στον επικήδειο που εκφώνησε χθες στην Αγία Μαγδαληνή στη Χαλέπα.
«Σήμερα είναι όλοι εδώ, όλοι οι φίλοι σου, όλοι αυτοί που μια ζωή ακουμπούσες και ακουμπούσαν πάνω σου», συνέχισε, με δάκρυα στα μάτια. «Μίλησαν πολλοί αυτές τις μέρες για σένα. Καλά και τιμητικά. Σήμερα δεν είμαστε εδώ για να μιλήσουμε για την πολιτική. Είμαστε εδώ για να σου πούμε το μεγάλο ευχαριστώ και το πικρό αντίο. Σε ευχαριστούμε για την ανθρωπιά σου, για τη λεβεντιά σου, για την καλοσύνη σου, για το περίσσευμα καρδιάς που μας δίδαξες. Σε ευχαριστούμε που μας έμαθες να αγαπάμε την Κρήτη, σε ευχαριστούμε που μας δίδαξες να τιμάμε τις φιλίες μας, για την αστείρευτη πηγαία αισιοδοξία σου, για την πίστη σου ότι τελικά όλα θα πάνε καλά. Για τον τόπο, πέρα και πάνω απ’ όλα».
«Πού να βρω τη δύναμη να σε αποχαιρετήσω;.. Λέξεις δένουν κόμπο στον λαιμό και με πνίγουν. Ισως είμαι η πιο ακατάλληλη να μιλάω αυτή την ώρα. Στέκω όμως όρθια στη γη που τόσο αγάπησες. Και προσπαθώ στην περηφάνια μου για σένα να βρω την αντοχή. Δεν ζύγιαζες, δεν μετρούσες, δεν βολεύτηκες. Δεν χωρούσες – ήσουν ψηλός, βλέπεις, και το βλέμμα σου δεν ήξερε παρά να απλώνεται. Δεν χώρεσε και η αγάπη σου για τη γη τούτη που σε γέννησε, για έναν ολόκληρο τόπο που τον πόνεσες, για τον λαό που πίστεψες, για τη μάνα μας κυρίως, για εμάς. Σήκω πάνω, γιατί χρειαζόμαστε λίγο ακόμα, ίσα να μας βγάλεις πάλι στο ξέφωτο. Ψηλέ, περήφανε πατέρα μου, σήκω πάνω γιατί άδειασε ο τόπος και θα μείνουν τα βουνά απερπάτητα. Σήκω πάνω γιατί έχουν έρθει φίλοι πολλοί και δεν πάει να τους πω πως απόθανες. Σήκω πάνω, γιατί θα χαράξει και δεν θα ‘σαι», κατέληξε δακρυσμένη η Ντόρα Μπακογιάννη.
- Τα ριζίτικα στην ταφή
Από νωρίς είχε μαζευτεί χθες κόσμος στον Αργουλιδέ Χανίων, εκεί που επέλεξε ως τελευταία του κατοικία ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.
Mαυροφορεμένοι Kρητικοί, καθώς και ο Μανώλης Κονταρός με τον Νίκο Ζωιδάκη είπαν αντίο στον πρώην πρωθυπουργό με την παρακάτω μαντινάδα:
Σήκω απάνω αρχηγέ μη μας αφήνεις τώρα
εδα που σε χρειάζεται για να σωθεί η χωρα
Καινούργιο σπίτι έφτιαξες στου Αργουλιδέ τα μέρη
μάλλον σε αναζήτησε το δικό σου ταίρι
οι φίλοι σε αποχαιρετούν και η οικογένεια σου
Καινούργιο σπίτι έφτιαξες στου Αργουλιδέ τα μέρη
μάλλον θα σε αναζήτησε το δικό σου ταίρι
οι φίλοι σε αποχαιρετούν, οι φίλοι σε αποχαιρετούν και η οικογένεια σου
όπα δίπλα στην Μαρίκα σου απούχες στην καρδιά
πριν να σε κατεβάσουν στο νέο σπιτικό σου
σου τάζουμε πρωθυπουργό να κάνουμε τον γιο σου
καλό ταξίδι αρχηγέ αετομαγαρίτη
να ‘ ναι το χώμα ελαφρύ στο ύστερο σου σπίτι
πάντοτε θα μας οδηγείς μέχρι να στέκει η χώρα, όσο υπάρχει η χώρα
καλό ταξίδι αρχηγέ και αθάνατε εθνάρχη
Λίγο νωρίτερα βρακοφόροι τον αποχαιρέτησαν με το ριζίτικο τραγούδι του Αητού, (Σε Ψηλό Βουνό).
Σε ψηλό βουνό,
σε ριζιμιό χαράκι,
κάθεται έν’ αητός.
Βρεμένος, χιονισμένος
ο καημένος και παρακαλεί.
Και παρακαλεί
τον ήλιο ν’ ανατείλει.
Ήλιε ανάτειλε ήλιε ανάτειλε.
Ήλιε λάμψε και δώσε
για να λιώσουνε
χιόνια από τα φτερά μου
και τα κρούσταλλα
από τ’ ακράνυχά μου.
Ήλιε ανάτειλε ήλιε ανάτειλε.
Ο αποχαιρετισμός συνεχίσθηκε με μαντινάδες, που έλεγαν:
Καινούργιο σπίτι έφτιαξες στ’ Αργουλιδέ τα μέρη
Οι φίλοι σ΄αποχαιρετούν κι η οικογένειά σου
Ωχου πλάι στη Μαρίκα σου που χες μες στην καρδιά σου
Ωχου τώρα πριν σε κατεβάσουμε στο νέο σπιτικό σου,
σου τάζουμε πρωθυπουργό να κάνουμε το γιο σου
Πάντοτε θα μας οδηγείς μέχρι να στέκει η χώρα
Καλό ταξίδι πρόεδρο κι αθάνατε εθνάρχη
- Ο μικρός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης αφήνει στο φέρετρο την κατσούνα του παππού
Ο γιος του Κυριάκου Μητσοτάκη, Κωνσταντίνος ήταν αυτός που αποχαιρέτησε τελευταίος τον πρώην πρωθυπουργό και επίτιμο πρόεδρο της ΝΔ.
Το άγημα δίπλωσε τη σημαία με την οποία ήταν σκεπασμένο το φέρετρο και την παρέδωσε στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Στη συνέχεια πλησίασε ο νεαρός Κωνσταντίνος και άφησε πάνω στο φέρετρο, πριν την ταφή, την κατσούνα του παππού.
Εκείνη την ώρα ξέσπασε σε λυγμούς ο πατέρας του Κυριάκος Μητσοτάκης.
