Ο αγωγός TAP χαιρετίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση και την ΕΕ σαν τεράστιο επίτευγμα ενεργειακής αυτονομίας, αλλά μάλλον αυτό δεν αληθεύει.
Στις 17 Μαΐου 2016, ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εγκαινίασε την κατασκευή του αγωγού TAP (Trans-Adriatic Pipeline), με τον οποίο το Αζερμπαϊτζάν θα παραδώσει 10 δισεκατομμύρια. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου προς την Ελλάδα και την Ιταλία. Ο Maroš Šefčovič, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, χαρακτήρισε ιστορική τη ημέρα που ξεκίνησε η κατασκευή. Ο Šefčovič δήλωσε: «Περιμένουμε το φυσικό αέριο από την Κασπία Θάλασσα να έρθει στην Ευρώπη το 2020. Αλλά ο Νότιος Διάδρομος φυσικού αερίου θα μπορούσε να επεκταθεί για να μεταφέρει περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί. Στο μέλλον μπορούμε να πάρουμε περισσότερο φυσικό αέριο τόσο από την Κασπία όσο και από την Κεντρική Ασία, και πιο συγκεκριμένα από χώρες όπως το Τουρκμενιστάν». Από εδώ και μετά ο Šefčovič άρχισε τις εικοτολογίες και αποφάσισε αυθαίρετα ότι δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο για την αύξηση των παραδόσεων έως 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.
Ο αγωγός θα ωφελήσει την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, την Αλβανία και την Ιταλία. Το μεγαλύτερο όφελος θα είναι για την Ελλάδα, στο έδαφος της οποίας θα κατασκευαστούν τα 540 χιλιόμετρα από τα 840 χιλιόμετρα του αγωγού. Ο Ελληνας πρωθυπουργός Τσίπρας δεν υστερεί στα ευχολόγια από τον Ευρωπαίο αξιωματούχος, και τώρα βλέπει επενδύσεις € 1,5 δισ να έρχονται στη χώρα για την κατασκευή του αγωγού. Στη συνέχεια, όταν αρχίσει η διέλευση από την Ελλάδα ένας ποταμός χρημάτων θα εισρεύσει και η χώρα θα γίνει ενεργειακός κόμβος για την περιοχή. Τέλος, ο Τσίπρας αποφάσισε να ευχαριστήσει τους Έλληνες πολίτες, και εκτίμησε ότι στην κατασκευή του αγωγού θα συμμετέχουν 8.000 άτομα.
Η Βουλγαρία ήταν επίσης κατενθουσιασμένη, η οποία έχει ήδη κατασκευάσει την πρώτη φάση της διασύνδεσης «Ελλάδα-Βουλγαρία». Η υπουργός Ενέργειας κα Temenuzhka Petkova είπε: «Μια από τις κύριες προτεραιότητες της βουλγαρικής κυβέρνησης είναι η διαφοροποίηση των πηγών και των οδών εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Για τη Βουλγαρία, η κατασκευή της γραμμής διασύνδεσης με την Ελλάδα αποτελεί προτεραιότητα. ”
Η ικανότητα μετάδοσης για τη διασύνδεση με την Ελλάδα (IGB) είναι 3-5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Αλλά η βουλγαρική κυβέρνηση, επίσης, εικοτολογεί και βλέπει ήδη την ευκαιρία να αυξήσει τη χωρητικότητα έως και 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, μετά την έναρξη της διασύνδεσης, το 2018. Η κα Petkova και ο Έλληνας ομόλογός της, Πάνος Σκουρλέτης προχώρησαν ακόμη περισσότερο στα “όνειρά” τους. Συζήτησαν την πρόθεση της Βουλγαρίας να ενταχθεί στην κατασκευή ενός τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου κοντά στην Αλεξανδρούπολη. Υποτίθεται ότι μετά την κατασκευή της, η Βουλγαρία σχεδόν θα πλημμυρίσει με φθηνό αέριο. Ίσως η κα Petkova δεν έχει παρατηρήσει ότι το αέριο που η Βουλγαρία λαμβάνει από τις συμβάσεις από τη ρωσική πάροχο σήμερα, είναι περίπου 170 λέβα ανά 1.000 κ. μέτρα φθηνότερη από την ΥΦΑ που παρέχεται στην Ελλάδα και το ποσοστό αυτό είναι απίθανο να αλλάξει. Αλλά έτσι κι αλλιώς, όλοι ήταν πολύ ευχαριστημένοι με τις λαμπρές προοπτικές που βρίσκονται μπροστά μας. Σε όλη αυτή την ευφορία, κανείς δεν σκέφτηκε να ζητήσει τη γνώμη του Αζερμπαϊτζάν για το θέμα αυτό.
Και τα πράγματα εκεί δεν είναι και τόσο αισιόδοξα όσο φαίνονται στον κ Šefčovič. Ας αρχίσουμε με την επίσημη ανακοίνωση από την BP-Αζερμπαϊτζάν, που δημοσιοποιήθηκε την 1η Μαρτίου, 2016, δηλώνοντας ότι: «Μόνο το 66% των εργασιών για το έργο έχει ολοκληρωθεί». Λίγο πριν από αυτό, στις 19 Φεβρουαρίου, 2016, ο αντιπρόεδρος της εταιρείας πετρελαίου και φυσικού αερίου SOCAR του Αζερμπαϊτζάν ανέφερε ότι η κατασκευή του συγκροτήματος διυλιστηρίων και πετροχημικών στο Μπακού έχει παγώσει (μέρος του συγκροτήματος είναι ο αγωγός TAP) και η κυβέρνηση στο Μπακού έχει άρχισε να συζητά τις δυνατότητες εισαγωγής ρωσικού αερίου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, υπάρχει ένα μεγάλο ανεκτέλεστο υπόλοιπο των προθεσμιών και η πιθανή ολοκλήρωση του έργου θα πρέπει να αναβληθεί επ ‘αόριστον για μετά το 2020. Σύμφωνα με τα στοιχεία, κατά πάσα πιθανότητα, το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν δεν θα φτάσει στην Ευρώπη νωρίτερα από το 2022, και δεν έχουν ακόμη επιλυθεί τα προβλήματα με τη διαμετακόμιση. Το Ιράν και η Ρωσία δύσκολα θα συμφωνήσουν ο αγωγός να περάσει κάτω από την Κασπία Θάλασσα, και το πέρασμα δια ξηράς μέσω της Γεωργίας και της Τουρκίας είναι πολύ προβληματικό, λόγω της σοβαρής απειλής τρομοκρατικών ενεργειών.
Επιπλέον, η διέλευση του αγωγού από το έδαφος της Τουρκίας βρίσκεται σε ένα μέρος, που κατοικείται κυρίως από Κούρδους, όπου υπάρχει σήμερα (και εδώ και πολλά χρόνια) εμφύλιος πόλεμος. Πέρυσι ο υφιστάμενος αγωγός μεταξύ της Γεωργίας και της Τουρκίας έχει υποστεί δολιοφθορές δύο φορές. Το άλλο σημαντικό σημείο είναι ότι η σχεδιαζόμενη προμήθεια φυσικού αερίου για τον αγωγό TAP είναι συνολικά 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Από αυτά τα 8 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα έχουν ήδη συναφθεί για χρήση στην Ιταλία και η Ελλάδα επιμένει να πάρει τουλάχιστον 1,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Αυτό που απομένει για τη Βουλγαρία και την Αλβανία είναι 0,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Σε αυτήν την περίπτωση, η επένδυση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή της γραμμής διασύνδεσης ανάμεσα στην Ελλάδα και η Βουλγαρία θα κάνει ελάχιστα από οικονομική άποψη αν η διέλευση είναι μεταξύ 200 και 500 εκατομμυρίων κ. μέτρα φυσικού αερίου.
Ακόμα περισσότερο αμφισβητήσιμη είναι η αποπληρωμή της επένδυσης, εφόσον η ανάθεση του TAP έχει καθυστερήσει μέχρι μετά το 2022. Το γεγονός ότι το φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν θα είναι πιο ακριβό από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι επίσης σημαντικό. Πέρυσι η “Gazprom” παρείχει στην Ευρώπη 160 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Έτσι, η συζήτηση για τη διαφοροποίηση με την προβληματική ποσότητα 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, σε μια υψηλότερη τιμή φαίνεται καθαρά πολιτική. Ο πραγματικός λόγος για την ψεύτικη αισιοδοξία των Ευρωπαίων αξιωματούχων σχετικά με αυτό το κίνδυνο του έργου έγινε σαφής κατά την τελετή εγκαινίων του αγωγού. Μεταξύ των υπαλλήλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αξιωματούχων από την Ιταλία, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Αλβανία, οι οποίοι παρακολούθησαν τη τελετή, υπήρχε επίσης ο ειδικός εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για διεθνή θέματα ενέργειας, Amos Hochstein.
Ο ίδιος, μία εβδομάδα πριν, είχε πείσει τους Ευρωπαίους γραφειοκράτες ως προς το πόσο μεγάλη απειλή για την ΕΕ είναι η εφαρμογή του «Nord Stream-2». Όμως, τη τελετή θα τη θυμόμαστε για κάτι πολύ πιο σημαντικό. Για τον τρόπο με τον οποίο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι υπό το πατρικό βλέμμα των ΗΠΑ καταπάτησαν την τρίτη δέσμη μέτρων ελευθέρωσης (της αγοράς ενέργειας δτην ΕΕ). Στις 17 Μαΐου, η ίδια η Επιτροπή έπεσε στην παγίδα που είχε κάποτε τεθεί για την “Gazprom”. Η παράβαση των διατάξεων της τρίτης δέσμης μέτρων ήταν επαρκείς λόγοι για να σταματήσει η εφαρμογή του «South Stream», αλλά η παραβίαση των εν λόγω διατάξεων τώρα για τον TAP δεν είναι πλέον μια παράβαση, αλλά η εξαίρεση. Είναι αλήθεια ότι με την TAP έχουν προσπαθήσει να συγκαλύψουν τα πράγματα, αλλά αυτό δεν αλλοιώνει ουσιαστικά αυτό που η Ρωσία θεωρεί “αδίκημα”.
Επισήμως, οι συμμετέχοντες στην ανάπτυξη της εταιρείας του τομέα του φυσικού αερίου και των μετόχων της εταιρείας για την κατασκευή του TAP, είναι διαφορετικές εταιρικές οντότητες. Η πρακτική ανάπτυξη του τομέα του φυσικού αερίου διεξάγεται από μια κοινοπραξία με επικεφαλής την BP-Αζερμπαϊτζάν και την κρατική εταιρεία φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν SOCAR. Και παράλληλα, οι μεγαλύτεροι μέτοχοι στη διαμετακόμιση του φυσικού αερίου εξακολουθούν να είναι οι ίδιες δύο εταιρείες. Δηλαδή, ο έλεγχος της παραγωγής και διαμετακόμισης του φυσικού αερίου είναι συγκεντρωμένος στα χέρια των ίδιων εταιρειών, το οποίο είναι απαράδεκτο σύμφωνα με τις απαιτήσεις της τρίτης δέσμης μέτρων για την απελευθέρωση. Για δεύτερη φορά, η εφαρμογή των διπλών μέτρων και σταθμών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε αποκλειστικά δικαιώματα στην εταιρεία SOCAR Ατου ζερμπαϊτζάν για την προμήθεια φυσικού αερίου μόνο από τη δική της παραγωγή, η οποία αποκλείει αυτόματα ο αγωγός να χρησιμοποιηθεί από άλλους προμηθευτές.
Η κατάσταση στην περίπτωση αυτή είναι ανάλογη με αυτή του αγωγού OPAL (συνέχεια του «Nord Stream-1»). Στη συνέχεια, σύμφωνα με το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο, η «Gazprom» είχε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί μόνο το 50% της χωρητικότητας του σωλήνα και το υπόλοιπο 50% της χωρητικότητας είναι διαθέσιμο σε άλλους προμηθευτές. Ο αγωγός TAP αποτελεί εξαίρεση από τους κανόνες. Υπάρχει επίσης μια μοναδικότητα. Δεν υπάρχει κανείς που επιθυμεί να προμηθεύουν αέριο, μέσω του αγωγού OPAL, εκτός από «Gazprom». Αλλά υπάρχουν πολλοί που θέλουν να χρησιμοποιήσουν τον αγωγό TAP. Ακόμη και η “Gazprom” θα μπορούσε χωρίς οποιοδήποτε πρόβλημα να τροφοδοτεί με αέριο στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας τον TAP. Η “Gazprom” δύσκολα θα παραβλέψει αυτές τις παραβιάσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ήδη υπάρχουν φήμες ότι οι Ρώσοι ετοιμάζουν μήνυση εναντίον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της οποίας ένα από τα αιτήματα παγώνει την κατασκευή του TAP για την εξάλειψη των παραβιάσεων.
