Η ιστορία φαίνεται να επαναλαμβάνεται καθώς 41 χρόνια πριν, στις 5 Ιουνίου του 1975 οι Βρετανοί ψήφιζαν ήδη για την Ευρώπη σε ένα δημοψήφισμα που είχε πολλές ομοιότητες με αυτό της 23ης Ιουνίου, αλλά οι ρόλοι ήταν τότε αντίστροφοι μεταξύ Συντηρητικών και Εργατικών.
Σε 41 χρόνια, τα πράγματα έχουν όντως αλλάξει πολύ; Είτε πρόκειται για το δημοψήφισμα του 1975 είτε γι αυτό στις 23 Ιουνίου, βλέπουμε έναν πρωθυπουργό που προσπαθεί να κατευνάσει την ευρωσκεπτικιστική πτέρυγα του κόμματός του με τη διοργάνωση δημοψηφίσματος για την Ευρώπη, ενώ στη συνέχεια αγωνίζεται να πείσει τους συμπολίτες του να παραμείνουν στην Ένωση, μετά την απόσπαση ορισμένων παραχωρήσεων από τους ευρωπαίους εταίρους.
Μόνο το πολιτικό χρώμα του πρωθυπουργού αλλάζει: τότε, ήταν ο ΕργατικόςΧάρολντ Ουίλσον και σήμερα είναι ο Συντηρητικός Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν οκτώ ετών.
Το 1975, το «ναι» επικράτησε με 67,2%, ποσοστό που ο Κάμερον ούτε καν ονειρεύεται.
Τότε, οι Συντηρητικοί, που ήταν στην αντιπολίτευση και της οποίας είχε αναλάβει πρόσφατα τα ηνία η Μάργκαρετ Θάτσερ, υποστήριζαν τη συμμετοχή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), πρόδρομο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που είχε εκείνη την εποχή από εννέα μέλη, από τα οποία τα έξι ήταν ιδρυτικά. Η Βρετανία ήταν μόλις δύο χρόνια μέλος της.
Δημοψήφισμα, ένα όπλο τακτικής
«Το δημοψήφισμα είναι ένα όπλο τακτικής για να επιλύει ένα εσωτερικό χάσμα(στο Εργατικό Κόμμα) και όλες οι συνταγματικές συνέπειες είναι, ως εκ τούτουδευτερεύουσας σημασίας για την κυβέρνηση«, είχε κατηγορήσει τότε η Σιδηρά Κυρία, όπως αντίστοιχα είπε κατά τη διάρκεια της τωρινής εκστρατείας ο ηγέτης των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν.
Η ΕΟΚ, ο σκοπός της οποίας ήταν κυρίως οικονομικός -η ενιαία αγορά- ενέπνεε τους Συντηρητικούς τόσο όσο φόβιζε τους Εργατικούς. Ωστόσο σήμερα, η ΕΕ χαρακτηρίζεται από το πολιτικό και το κοινωνικό, ικανοποιώντας τους περισσότερους Εργατικούς αλλά εξοργίζοντας μεγάλο μέρος των Συντηρητικών.
«Αντίθετα με ό,τι συνέβαινε πριν από τέσσερις δεκαετίες, η Ευρωπαϊκή Ένωση περιλαμβάνει πλέον την πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών και ανέπτυξεσημαντικές μορφές προστασίας για την απασχόληση, το περιβάλλον και τους καταναλωτές«, υποστήριξε κατά τη διάρκεια της εκστρατείας ο ηγέτης των Εργατικών, Τζέρεμι Κόρμπιν.
Αυτός ο επί χρόνια ευρωσκεπτικιστής είχε ωστόσο ψηφίσει «όχι» το 1975, αλλά σήμερα υποστηρίζει την παραμονή στην Ένωση των 28.
Για την 62χρονη Λιν ‘Εβερτ, που πωλεί φανέλες και αξεσουάρ ποδοσφαίρου σε αγορά στο Μπέρμιγχαμ, η κατάσταση έχει αλλάξει: «Το 1975, ψήφισα για να μείνουμε στην ΕΟΚ. Ήταν εντελώς διαφορετικό. Αυτή τη φορά πρέπει να φύγουμε», είπε στο AFP.
Για την Σάρα Χόμπολτ, καθηγήτρια στο London School of Economics (LSE), η ΕΕ είναι σήμερα κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή ζώνη ελεύθερων συναλλαγών: «Επιδιώκει επίσης τη ρύθμιση της αγοράς, τη θετική ολοκλήρωση περιβαλλοντικών προτύπων, τα δικαιώματα των εργαζομένων», γεγονός που κάνει τα κεντροαριστερά κόμματα να στηρίξουν «ευκολότερα την παραμονή στην ΕΕ σήμερα».
Πέντε στελέχη των Εργατικών, μεταξύ τους ο πρώην υπουργός ΔικαιοσύνηςΤζακ Στρο, που είχαν κάνει εκστρατεία κατά της παραμονής στην ΕΟΚ το 1975, παραδέχτηκαν πρόσφατα σε ανοικτή επιστολή τους πως είχαν φοβηθεί για την «απώλεια της εθνικής κυριαρχίας και των επενδύσεων. Αυτό αποδείχθηκε αδικαιολόγητο».
Συζήτηση χωρίς τέλος
Όπως ο Χάρολντ Ουίλσον, έτσι και ο Ντέιβιντ Κάμερον είναι αντιμέτωπος με έναισχυρό ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα μέσα στο κόμμα του, καθώς όχι λιγότεροι από 128 βουλευτές (στους 330) ανάμεσά τους πέντε υπουργοί, κάνουν εκστρατεία υπέρ του Brexit.
Μια ματιά στα φυλλάδια του 1975 και του 2016 αρκεί για να δει κανείς ότι η εκστρατεία παίζει στα ίδια θέματα (εθνική κυριαρχία, οικονομία, απασχόληση), με μεγάλη εξαίρεση τη μετανάστευση, απών θέμα τότε, κεντρικό σήμερα.
Και σήμερα όπως τότε, οι υποστηρικτές του Brexit κατηγορούν τους αντιπάλους τους ότι προσπαθούν να φοβίσουν τους Βρετανούς.
Πριν από 40 και πλέον χρόνια, ο Ουίλσον κέρδισε το στοίχημά του, αλλά απέτυχε να θέσει τέλος στη συζήτηση.
Για τον Τιμ Μπέιλ, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, το δημοψήφισμα στις 23 Ιουνίου, το αποτέλεσμα του οποίου θεωρείται αμφίρροπο, δεν θα λύσει το πρόβλημα. «Κατά πόσο, στη δημοκρατία αυτό το είδος της μόνιμης αβεβαιότητας είναι κακό, ποιος ξέρει;» γράφει στο μπλογκ του.
