Στο Αφγανιστάν, μια ομάδα νέων γυναικών δημιούργησε μια ορχήστρα κλασικής μουσικής, η οποία δίνει συναυλίες και στο εξωτερικό. Για πρώτη φορά, σε μια χώρα κατεστραμμένη από τον πόλεμο και τους Ταλιμπάν.
Οι πρόβες γίνονται στις αίθουσες του Εθνικού Ινστιτούτου Μουσικής του Αφγανιστάν (ANIM). Στο βιολί η Zarifa Adeeb, η οποία ονειρευόταν να γίνει τραγουδίστρια ποπ αλλά τελικά την συνεπήρε η κλασική μουσική. Σε ηλικία 1 έτους εκείνη και η οικογένειά της μετανάστευσαν στο Πακιστάν για να ξεφύγουν από τον πόλεμο και έμειναν εκεί 15 χρόνια.
«Επέστρεψα στο Αφγανιστάν το 2014. Εψαξα έναν καθηγητή μουσικής και συνειδητοποίησα ότι υπήρχε εθνικό ωδείο όπου μάθαινες μουσική με επαγγελματικό τρόπο. Ηταν έκπληξη», δηλώνει και επισημαίνει ότι πριν από 15 χρόνια απαγορευόταν στις γυναίκες να ασκούν το επάγγελμα του μουσικού.
Το εθνικό ινστιτούτο ANIM εγκαινιάστηκε το 2010 από τον Ahmad Naser Sarmast, τον διευθυντή του. Το Αφγανιστάν έχει μακρά ιστορία και παράδοση μουσικών ωδείων αλλά η δραστηριότητά τους σταμάτησε λόγω του μακροχρονίου πολέμου. Ηδη από το 1974 είχε ιδρυθεί το Μουσικό Ωδείο και τα μαθήματα μουσικής ήταν υποχρεωτικά στο σχολείο. Αλλά το 1988 το Μουσικό Ωδείο έκλεισε στη διάρκεια του πολέμου, ενώ οι Ταλιμπάν απαγόρευσαν τα μαθήματα μουσικής λέγοντας ότι είναι παράνομη.
Το Μουσικό Ωδείο άνοιξε και πάλι επί κυβέρνησης Χαμίντ Καρζάι, πρώην προέδρου του Αφγανιστάν. Το 2008 ο Ahmad Naser Sarmast τέθηκε επικεφαλής ενός σχεδίου με την ονομασία «Ανασύνθεση της Αφγανικής Μουσικής», το οποίο χρηματοδοτούσε η Παγκόσμια Τράπεζα. Δύο χρόνια αργότερα το Μουσικό Ωδείο έγινε ANIM και προτείνει μαθήματα δυτικής κλασικής και ανατολίτικης μουσικής: βιολί, άλτο, κιθάρα, πιάνο, τρομπέτα, φλογέρα αλλά και όργανα όπως το robab, το ghichak, lτο ταμπούρλο, το tabla, το qashqarcha, το 3 tar sorod και το delroba διδάσκονται στους σπουδαστές.
Η μουσική κληρονομιά του Αφγανιστάν είναι μια από τις πλουσιότερες στον κόσμο γιατί δέχτηκε την επίδραση της Δύσης και της Ανατολής με αριστοτεχνικό τρόπο.
Η διδασκαλία μουσικής σε γυναίκες, η οποία απαγορευόταν επί μακρόν, ξαναρχίζει δειλά. Σήμερα το ANIM έχει 250 σπουδαστές εκ των οποίων οι 75 είναι γυναίκες. Ολες μαζί οργανώθηκαν και δημιούργησαν την Ορχήστρα Zohra, την πρώτη αφγανική ορχήστρα που απαρτίζεται αποκλειστικά από γυναίκες. Ξεκίνησε την δραστηριότητά της το 2014 και η πρώτη συναυλία δόθηκε στην πρεσβεία του Καναδά στην Καμπούλ.
«Τη χρονιά που επέστρεψα στο Αφγανιστάν, είμασταν μόνο 5 γυναίκες και θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα μουσικό σύνολο στο Ινστιτούτο, γιατί τα αγόρια δημιουργούσαν συγκροτήματα ροκ και ποπ. Ηταν ένα είδος ανταγωνισμού. Ετσι, δημιουργήσαμε μια ομάδα τραγουδιού. Σιγά σιγά κι άλλα κορίτσια ήρθαν μαζί μας, έτσι δημιουργήσαμε την ορχήστρα».
«Η ιδέα της Ορχήστρας Zohra προήλθε από μια νεαρή κοπέλα, την Mina, η οποία σπούδαζε εδώ. Ο δόκτωρ Naser Sarmast πήρε την ιδέα στα σοβαρά και σήμερα έχουμε την Ορχήστρα Zohra», δηλώνει ο Mohammad Murad Sharkhush, που διδάσκει το qashqarcha, ένα αρχαίο μουσικό όργανο του Αφγανιστάν. Θυμάται ότι η Mina είχε μάθει τρομπέτα στο Ινστιτούτο και είχε ταλέντο. Δυστυχώς, όπως συμβαίνει συχνά στο Αφγανιστάν, η οικογένειά της είχε προβλήματα, έφυγαν στην επαρχία και δεν της επέτρεψαν ποτέ ξανά να επιστρέψει στην Καμπούλ.
Ο Mohammad Murad Sharkhush αναφέρει ότι τα κορίτσια της κλασικής Ορχήστρας είναι μεταξύ 12 και 21 ετών. Τα τελευταία χρόνια έδωσε πολλές συναυλίες στο εξωτερικό, ακόμη και στο Νταβός της Ελβετίας. «Ηταν επιτυχία μας να μπορούμε να δείξουμε μια θετική εικόνα του Αφγανιστάν και της κουλτούρας του στον κόσμο. Αυτή η ορχήστρα στηρίζεται από πολλές χώρες και είναι γνωστή και ως οι «Αγγελοι της μουσικής»», αναφέρει.
Κάθε χρόνο 300-400 υποψήφιοι περνούν διαγωνισμό εισαγωγής στο Ινστιτούτο και μόνο 50 από αυτούς γίνονται δεκτοί. Οι μισοί υποψήφιοι ζουν στο δρόμο ή στα ορφανοτροφεία και έρχονται παρακινημένοι από τις ΜΚΟ που εργάζονται για τα δικαιώματα των παιδιών στο Αφγανιστάν. Εκτός από την Ορχήστρα Zohra υπάρχουν ακόμη 11 άλλα μουσικά σύνολα στο Ινστιτούτο.
«Οταν προκύπτει πολιτική αλλαγή στη χώρα, δεν ανησυχώ, πρέπει να μείνουμε αισιόδοξοι. Το Αφγανιστάν είναι μια χώρα όπου η τέχνη κατέχει κυρίαρχη θέση στη ζωή του λαού», δηλώνει ο
Mohammad Murad Sharkhush.
Στο Εθνικό Ινστιτούτο Μουσικής του Αφγανιστάν υπάρχουν μαθητές πλούσιοι και ορφανά τα οποία παρακολουθούν μουσικά μαθήματα κάτω από την ίδια στέγη. Παίζουν για τα βάσανά τους, τις ελπίδες τους, τις χαρές τους και ελπίζουν ότι μια μέρα θα πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους. Οπως δηλώνει ο Ahmad Naser Sarmast, «το εθνικό ινστιτούτο μουσικής του Αφγανιστάν είναι σαν μια νησίδα ελπίδας στο σκοτάδι. Είναι το σύμβολο του Αφγανιστάν του μέλλοντος».
Ορισμένα από τα κορίτσια της ορχήστρας είναι παγκόσμια γνωστά ως «ηρωίδες της μουσικής». Πρόσφατα τα μεγάλο αμερικανικό σάιτ buzzfeed.com έκανε το πορτρέτο της 19χρονης Negin Khpalwak, η οποία ρισκάρει τη ζωή της για να παίζει στην κλασική ορχήστρα. Η νεαρή κοπέλα εξορίστηκε από το σπίτι της και δέχτηκε απειλές θανάτου, όπως εξήγησε η ίδια στο Reuters:
«Ποτέ δεν θα δεχόμουν την ήττα. Θα συνεχίσω να παίζω μουσική. Δεν νιώθω ασφαλής αλλά όταν οι άνθρωποι με βλέπουν και λένε «Είναι η Negin Khpalwak», αυτό μου δίνει ενέργεια».
Η Negin Khpalwak από το ανατολικό Αφγανιστάν είναι σήμερα η πρώτη γυναίκα μαέστρος στη χώρα της και υπό την διεύθυνσή της δόθηκε η συναυλία στο Παγκόσμιο Οικονομικό Forum στο Νταβός, ενώ λίγες μόνο μέρες αργότερα, στις 25 Ιανουαρίου 2017, κέρδισε το βραβείο Freemuse Award.
